این مقاله در مورد «ادله روایی مشروعیت امر و نهی مردم به حاکمان» است. امر و نهی حاکمان به مردم به شکل قانون درمی­آید و امر و نهی مردم به حاکمان، اغلب در قالب انتقاد و اعتراض خود را نشان می­دهد. تأثیر زیادِ این امر و نهی در جامعه ضرورت پاسخ مستدل به سؤال از «ادله مشروعیت امر و نهی مردم به حاکمان» را افزایش می­دهد. با نگاه درون دینی و به روش توصیفی-تحلیلی، دست­­کم با استناد به ده دلیل روایی می­توان اثبات کرد که مردم حق دارند حاکمان را امر به معروف و نهی از منکر کنند؛ از جمله: لزوم نترسیدن مردم از امر و نهی به حاکمان، مذمت ترک نهی از جور حاکمان، لزوم مخالفت عالمان با بدعت­های حاکمان، تشویق مردم به مطالبه­گری از حاکمان، فضیلت بیان حق و عدل در برابر حاکم، انگیزه حرکت امام حسین% و سیره معصومان. در این باره ادله معارضی هم هست؛ ولی با بررسی آن­ها می­توان به این نتیجه رسید که: ادله متعارض قابل جمع هستند و اگر امر و نهی به حاکمان با شرایط خودش انجام شود مشروع است و کسی نمی­تواند با استناد به ادله دینی این حق را از مردم بگیرد.

بر اساس نظریه نیابت عامه فقیه از امام معصوم، هرگونه تصرف حاکمان جور در مال و جان و شئون عمومی جامعه اسلامی در زمان غیبت بدون اذن فقها نامشروع است. به نظر منکران ولایت فقیه که ولایت بر حوزه زندگی دینی و عمومی مردم را در انحصار امام معصوم می دانند تصرف فقها - و به طریق اولی غیرفقها - در این امور فاقد مشروعیت است. در نظریه سومی که در این مقاله مطرح شده، فقها وظیفه دارند در زمان غیبت برای تصدی امر حکومت قیام کنند و مومنان هم موظفند با آنان برای این منظور همراهی کنند؛ ولی در صورتی که آنان در برقراری حکومت توفیق نیافتند، حاکمان جائر موظفند جامعه اسلامی را بر اساس قوانین شرع و مطابق مصالح عمومی مسلمین اداره کنند و برای این منظور مجازند تصرفات شرعی و عقلایی لازم را در زندگی اجتماعی مردم اعمال کنند. از نتایج مهم این نظریه، ترتب آثار شرعی بر تصرف های عقلایی و منطبق با موازین شرعی آنان در جان و مال مردم و مشروعیت همکاری مردم با این حکومت ها در این موارد، مگر در مواردی که مصلحت اهمی آن را ممنوع سازد، می باشد.

مشهور است که کسی بر فضای اینترنت حاکمیت ندارد و نظر هیچ دولتی در این قلمرو اعمال نمی شود و حتی گاه از آن محیط به آش شله قلمکاری تعبیر می شود که ضابطه ای معین در آن یافت نمی شود. این تعابیر و توصیفات گرچه یکسره گزاف نیستند ولی دقیق و معتبر نیز نیستند و متضمن غفلت از بخشی مهم از واقعیاتی هستند که فضای مزبور را به شدت تحت تاثیر خود گرفته است. از آنجا که امروزه تقریبا همه مردم به نحوی با اینترنت سر و کار دارند، لازم است حداقل و لو به اجمال از صحت و سقم سخن فوق و جایگاه آن اطلاع حاصل کنند. در این مقاله نشان خواهیم داد که در فضای رقومی اینترنت هم حاکمانی قدرتمند وجود دارند و هم نظرات آنان با ساختار آن کاملا عجین شده است

شخصیت عرفانی مولانا جلال الدین (672-604 ﻫ .ق) آن چنان در ذهن و خاطر ارادتمندان و علاقه مندانش جای گرفته که عرصه را برای بررسی وجوه دیگر آن وجود جامع تنگ کرده است. واقعیت این است که مثنوی از جهات مختلف دینی، علمی، فلسفی، و حتی سیاسی و اجتماعی قابل بررسی است. حکومت به عنوان یک مقوله دینی - سیاسی از جمله موضوعاتی است که در مثنوی مورد توجه قرار گرفته و مولانا در جای جای این کتاب شریف، دیدگاه های خود را درباره انواعِ حکومت، مشروعیت حکومت و ویژگیهای حاکمان اظهار داشته و به تفصیل درباره حکومتهای غیرمشروع یا حکومتهای فرعونی و حکومتهای مشروع یا حکومتهای سلیمانی سخن گفته است. نویسنده این مقاله سعی دارد با جمع آوری دیدگاه های مولانا و تدوین آنها زمینه را برای دسترسی به نظر مولانا درباره حکومت فراهم آورد و مبانی فکری و ویژگیهای حکومت مطلوب او را برشمرد.

در دوره صفویه با آغاز رشد بندر عباسی، شاهد استقرار دیوان سالاری در آن هستیم. از آن جایی که در این دوره بندر عباسی مهمترین بندر ایران بود، دولت صفویه سعی زیادی داشت تا اداره آن را به طور مستقیم زیر نظارت خود داشته باشد. دیوان سالاری صفوی برای اینکه مانع از تمرکز قدرت در دست یک نفر گردد، بخش مالی را از بخش اداری ـ نظامی آن جدا کرد. بر بخش اول شاهبندر نظارت می کرد و بخش دوم بر عهده حاکم بود. در این مقاله به نقش و عملکرد حاکمان بندر عباسی در دوره صفویه می پردازیم.

بسیاری از کشورهای پیشرفته، مدعی قانون گرایی و حاکمیت قانون بوده، رسانه های تبلیغاتی آنان نیز، با روش های گوناگون به تلقین و تبلیغ این ادعا پرداخته اند. اگرچه، شناخت و تعیین قوانینی که دارای قابلیت اداره و هدایت جامعه بشری به سعادت و رفاه باشند، موضوعی مهم درخور بررسی ای است، نیاز انسان ها در حیات اجتماعی به قانون جاذبه و زیبایی خاصی به واژه قانون گرایی بخشیده است.این مقاله پس از بررسی چیستی قانون، به بیان قوانین معتبر و لازم الاتباع از نظر امام علی (ع) پرداخته است. به نظر آن حضرت، احکام کلی عقلی، قوانین الهی برگرفته از کتاب و سنت معصومان (ع) و سنت های خوب گذشتگان می تواند به منزله قانون مطرح شود.حاکمان درصورتی قانون گرا خواهند بود که با تمام توان در راستای حاکمیت بخشیدن به قانون و اصلاح جامعه در پرتو آن بکوشند و در راه تحقق عدالت همه جانبه همت نمایند. لطفا برای مشاهده چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

یکی از فضیلت های اخلاقی، «تغافل» و چشم پوشی از خطاها و اشتباهات دیگران است که مورد تأکید عقل و شرع بوده و از همه مطلوب، اما از کارگزاران حکومتی که اختیارات بیشتری دارند، مطلوب تر است؛ چرا که اثرات تغافل آنان، عمیق تر بوده، موجب جذب بیشتر افراد جامعه گشته، میزان رضایت مندی آنها را از حکومت اسلامی بالا می برد. سؤال این پژوهش، این است که تغافل حاکمان در مورد اشتباهات و خطاهای افراد جامعه چه تأثیری در کارآمدی حکومت اسلامی دارد. این پژوهش با استناد به منابع کتابخانه ای و به شیوه تحلیلی- توصیفی بر مبنای آیات قرآن و سیره حکومتی پیامبراعظم (ص) و امام علی (ع)، به بررسی نقش تغافل حاکمان در کارآمدی حکومت اسلامی می پردازد. از جمله یافته های این پژوهش این است که افزایش میزان رضایت مندی مردم و جلوگیری از برخورد خشونت آمیز آنان با حاکمان، جلوگیری از تحریک احساسات مردم، بالابردن جایگاه اجتماعی و معنوی حاکمان در بین مردم و حفظ وحدت جامعه اسلامی از پیامدهای تغافل حاکمان نسبت به خطاها و اشتباهات افراد جامعه اسلامی است و رعایت این اصل اخلاقی از سوی حاکمان، نقش تعیین کننده در پیشبرد اهداف حکومتی دارد که مهم ترین آن، هدایت مردم به سعادت دنیوی و اخروی است و عامل تضمین بقا و استمرار آن خواهدشد و در نتیجه کارآمدی آن را بالا خواهدبرد.

مقاله حاضر که حاصل مطالعه جامعه شناختی مثنوی مولاناست، به یکی از مقوله های این نظریه، یعنی جامعه شناسی سیاسی می پردازد و نشان می دهد که به رغم واقعیت گریزی های مثنوی، بسیاری از اندیشه های مربوط به حکومت و حاکمان در خلال مباحث دیگر، در این اثر مطرح شده است.مولانا به مسایل سیاسی و اجتماعی عصر خویش اشارت های معدودی دارد اما در باب مسایل عمومی تر، بسیار سخن گفته و دیدگاه خاص خود را نسبت به این مسایل مشخص کرده است از آن جا که او اندیشه های خود را در قالب تقابل های دو گانه عرضه می دارد، در این مورد نیز از دو دسته حاکم که از نظر سیاست گذاری و حکم رانی با یک دیگر در تقابل اند، سخن می گوید بنابراین در مرکز نظریه او دو حکمران، یکی فرعون به مثابه مثلا اعلای استبداد و استکبار و دیگری حضرت سلیمان به مثابه نماد دادگری، معرفی می شوند.در بخش های مختلف این مقاله از خودکامگی و ستمگری پادشاهان و نیز از بیداری که عمال اینان بر مردم روا می دارند، نمونه هایی آورده ایم سپس از سعایت های درباریان علیه یک دیگر سخن گفته و نشان داده ایم که اگر چه سعایت هست و انگیزه های متفاوتی دارد، اگر شاه دهن بین باشد، فاجعه رخ می دهد و گرنه سعایت بی تاثیر است.از وزیران نیک و بد هم که پس از شاهان قدرتمندترین افراد حوزه فرمان روایی اند، به اجمال بحثی به میان آمده است و سرانجام نشانه های شاه آرمانی را در مثنوی آورده ایم.

بی شک اختراع خط، یکی از مهم ترین دست آوردهایی است که انسان به آن دست یافته و در طی اعصار مختلف، به تکامل و شکوفایی آن پرداخته است؛ در همین راستا مسلمانان به دنبال توصیه قرآن کریم وتشویق شخص پیامبر اکرم (ص) و رهنمودهای حضرت علی (ع) که سرآمد خوشنویسان بود؛ در جهت نیکو کردن خط شان، جدیت وافری از خودنشان دادند، تا اینکه شأن کتابت قرآن کریم را داشته باشند.در میان هنرهای اسلامی، خوشنویسی هنری است که ضرورتش از کتابت قرآن کریم ناشی شده و تا پیش از نزول قرآن، هنری به نام خوشنویسی در میان اعراب متداول نبوده است. پس از نزول قرآن، مسلمانان کوشیدند تا ظاهر قرآن را نیز همانند آیات و کلمات آهنگین و گوشنواز آن، زیبا و چشم نواز کنند؛ این بود که هنر خوشنویسی در میان جوامع اسلامی رواج یافت. قداست قرآن کریم موجب شده است تا خوشنویسی نیز همچون هنری مقدس که حاکی از پاکی و لطافت روح و انضباط درونی خوشنویس است، در میان هنرهای اسلامی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص دهد. به سبب حمایت های حاکمان و شاهزادگان در دوره تیموری خطوط متنوع و بسیار زیبایی به دست مسلمانان ابداع گردید. پژوهش حاضر بر اساس تحقیق کتابخانه ای و بازدید از موزه ها انجام گرفته و درصدد است که به بررسی نقش حاکمان تیموری در سیر تحول خوشنویسی بپردازد؛ در این راستا ابتدا به تعریف خط واهمیت خوشنویسی اسلامی، ریشه های خط عربی و آنگاه به تحولات خطاطی، تحول خط در دوره تیموریان و حامیان و هنرمندان برجسته پرداخته شده است.